Ocena zgodności i CE

• ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku 

Prawodawstwo europejskie ustanawiające ramy dla oceny zgodności produktów wprowadzono następującymi aktami:

• Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylającą decyzję Rady 93/465/EWG. Odniesienia do uchylonej decyzji należy rozumieć jako odniesienia do decyzji 768/2008/WE.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93 , które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2010 r.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/515 z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie wzajemnego uznawania towarów zgodnie z prawem wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 764/2008

Oba wyżej wymienione rozporządzenia wiążą w całości i mają być bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Nowe prawo dla wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu ustanowione decyzją 768/2008/WE określa m. in. zasady dotyczące oznakowania CE. Ogólne zasady regulujące oznakowanie CE oraz wzór znaku zawarto w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r.:

1. Oznakowanie CE powinno być jedynym oznakowaniem wskazującym na zgodność produktu z wspólnotowym prawodawstwem harmonizacyjnym. Możliwe jest jednak stosowanie innych oznakowań, jeżeli przyczyniają się one do poprawy ochrony konsumentów i nie są objęte wspólnotowym prawodawstwem harmonizacyjnym.
2. Przez umieszczenie na produkcie oznakowania CE producent deklaruje zgodność danego produktu ze wszystkimi obowiązującymi wymaganiami, przyjmując tym samym na siebie pełną odpowiedzialność.

Przewidziano domniemanie zgodności z przepisem prawnym, wynikające ze zgodności z normą zharmonizowaną, co powinno skutkować częstszym odwoływaniem się do zgodności z normami zharmonizowanymi.

Dodatkowe informacje na temat pakietu towarowego przyjętego przez Parlament Europejski dostępne są na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu (DG Enrprise & Industry) pt. „New legislative framework”, na której zamieszczono m.in. nową wersję Przewodnika wdrażania dyrektyw Nowego Podejścia, tzw. „Blue Guide” (The ‘Blue Guide’ on the Implementation of EU Product Rules – wersja 2022 r.).

• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym
• Zarządzenie Nr 12 Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 4 kwietnia o 2019 r. w sprawie nadania statutu Urzędowi Dozoru Technicznego
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu 
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej
• Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 października 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie wzoru znaku dozoru technicznego 
• Obwieszczenie Ministra Rozwoju z dnia 19 kwietnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie wysokości opłat za czynności jednostek dozoru technicznego 
• Kodeks postępowania administracyjnego

Warunki techniczne dozoru technicznego

Warunki techniczne dozoru technicznego są to warunki jakim powinny odpowiadać urządzenia techniczne, ustalone przez właściwych ministrów w drodze rozporządzeń, wydanych na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy o dozorze technicznym:

• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 17 grudnia 2021 roku w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego dla niektórych urządzeń ciśnieniowych podlegających dozorowi technicznemu.

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać zbiorniki bezciśnieniowe i niskociśnieniowe przeznaczone do magazynowania materiałów trujących lub żrących

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 września 2001 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać zbiorniki bezciśnieniowe i niskociśnieniowe przeznaczone do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych.

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 marca 2008 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać zbiorniki bezciśnieniowe i niskociśnieniowe przeznaczone do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych

• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 24 lipca 2023 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, bazy i stacje gazu płynnego, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 20 maja 2016 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego dla urządzeń technicznych lub urządzeń podlegających dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 13 października 2017 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do odzyskiwania par paliwa r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do odzyskiwania par paliwa
• Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego.

 Inne

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy zmienione rozporządzeniem z dnia 30 września 2003 r.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/63/WE  z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie kontroli emisji lotnych związków organicznych (LZO) wynikających ze składowania paliwa i jego dystrybucji z terminali do stacji paliw
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/126/WE z dnia 21 października 2009 r. w sprawie odzyskiwania oparów paliwa na etapie II podczas tankowania pojazdów silnikowych na stacjach paliw
• Dyrektywa Komisji 2014/99/UE z dnia 21 października 2014 r z dnia 21 października 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2009/126/WE w sprawie odzyskiwania oparów paliwa na etapie II podczas tankowania pojazdów silnikowych na stacjach paliw

2014/29/UE Proste zbiorniki ciśnieniowe (SPVD)

305/2011 – Wyroby budowlane

89/686/EWG  Środki ochrony indywidualnej (PPED) 

92/42/EWG  Efektywność energetyczna kotłów (BED) 

2014/34/UE, Atmosfery wybuchowe (ATEX)

2014/33/UE, Dźwigi (Lifts)

2014/68/UE Urządzenia ciśnieniowe (PED)

2006/42/WE, Maszyny (MD) 

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1230 z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie maszyn oraz w sprawie uchylenia dyrektywy 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Rady 73/361/EWG

2014/30/UE, Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC)

2014/35/UE, Niskie napięcia (LVD)

2010/35/UE - Ciśnieniowe urządzenia transportowe (TPED)

2000/14/WE - Dyrektywa hałasowa

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/426 w sprawie urządzeń spalających paliwa gazowe oraz uchylenia dyrektywy 2009/142/WE (GAR) w sprawie urządzeń spalających paliwa gazowe oraz uchylenia dyrektywy 2009/142/WE (GAR).

Pozostałe dyrektywy związane z działalnością UDT: 

75/324/EWG - Wyroby aerozolowe (ADD)

85/374/EWG - Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny

98/34/WE - Procedura informowania w zakresie norm i przepisów technicznych 

2001/95/WE - Ogólne bezpieczeństwo produktu

2002/49/WE - Ocena i zarządzanie poziomem hałasu w środowisku

94/63/WE - Emisja lotnych związków organicznych VOC 

2008/68/WE - Transport lądowy towarów niebezpiecznych 

89/391/EWG - Bezpieczeństwo i zdrowie pracowników w miejscu pracy

2009/104/WE - Sprzęt roboczy (narzędzia pracy) 

1999/92/WE - Praca w atmosferze wybuchowej (ATEX 137)

2002/44/WE - Czynnik narażenia - wibracja

2003/10/WE - Czynnik narażenia - hałas

Inne dokumenty:

Zalecenie 95/216/WE  z 8 czerwca 1995 r. w sprawie poprawy bezpieczeństwa dźwigów istniejących. Wdrożone w specyfikacjach technicznych do dobrowolnego stosowania: PN-EN 81-1 i PN-EN 81-2 oraz PN-EN 81-80.

W rozdziale "Przepisy" umieszczone zostały akty prawne związane z działalnością Urzędu Dozoru Technicznego.

Przepisy te podzielone zostały na następujące kategorie:

• DOZÓR TECHNICZNY - akty prawne związane z wykonywaniem ustawowych zadań UDT, w tym rozporządzenia ustalające warunki techniczne dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia techniczne
• OCENA ZGODNOŚCI i CE - akty prawne związane  z oceną zgodności wyrobów z dyrektywami UE oraz stosowaniem oznakowania zgodności CE
• DYREKTYWY UE - możliwie pełna informacja o dyrektywach UE, związanych z działalnością UDT, wraz z linkami do dokumentów pomocniczych oraz do polskich aktów prawnych stanowiących ich wdrożenia
• PRAWO ENERGETYCZNE - ustawa "Prawo energetyczne" oraz przepisy dotyczące świadectw pochodzenia z kogeneracji
• UZNAWANIE KWALIFIKACJI UE - przepisy związane z prowadzonym przez UDT uznawaniem kwalifikacji nabytych w państwach członkowskich UE
• SZWO i F-gazy

Urząd Dozoru Technicznego bardzo często kojarzony jest z badaniem technicznym dźwigów osobowych i osobowo-towarowych, popularnie zwanych windami. Jest ich obecnie w całej Polsce ponad 80 tysięcy.

Pośród nich pozostaje w eksploatacji około 350 wind zainstalowanych w latach 1900 do 1945. Większość z nich była zamontowana w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Są to niejednokrotnie urządzenia o wielkich walorach estetycznych (stylizowane kabiny, obudowy szybu z metaloplastyki) i o unikatowych rozwiązaniach technicznych, wyposażone np. w chwytacze spadochronowe (o których piszemy niżej) albo w złożone układy kopiujące, informujące o położeniu kabiny w szybie itp. Windy były znane już w starożytności, jednak gwałtowny wzrost zainteresowania transportem pionowym przypada na drugą połowę XIX wieku, kiedy zaczęły powstawać „drapacze chmur". Problemem budzącym wówczas olbrzymie obawy było znaczne prawdopodobieństwo zerwania się lin nośnych i jego możliwych tragicznych skutków. Przełom nastąpił w 1854 roku za sprawą Amerykanina Elishy Gravesa Otisa. Zaproponowany przez niego chwytacz bezpieczeństwa został zademonstrowany podczas dramatycznego pokazu dla gości nowojorskiej Wystawy Światowej. Sam wynalazca znajdował się w windzie, gdy lina nośna została przecięta. Zgromadzeni widzowie zamarli przerażeni, a Otis zdążył jedynie zawołać, że jest całkowicie bezpieczny, zanim system bezpieczeństwa rzeczywiście zatrzymał spadającą kabinę windy.

W Polsce pierwszą windę zainstalowano w 1901 roku w warszawskim hotelu Bristol. Wkrótce potem urządzenia te pojawiły się w Krakowie. Produkowały je początkowo przede wszystkim przedstawicielstwa zagranicznych producentów. W Warszawie byli to m.in. amerykański Otis, niemiecki Unruh & Liebieh i austriacki Stigler. W Krakowie i na terenach zaboru austriackiego od początku dominującą rolę odgrywały firmy wiedeńskie: Sowitsch i Wertheim, ale instalowano również urządzenia takich firm jak Petrović, austriacki Freissler, niemiecki Flohr czy szwajcarski Schindler.

Stosowane w Krakowie do lat dwudziestych XX wieku windy posiadały chwytacze zabezpieczające kabinę na wypadek zerwania lin. Później zaczęto stosować chwytacze spadochronowe, które działały nie tylko w przypadku zerwania lin, ale także w sytuacji, gdy kabina osiągała nadmierną prędkość. Pęd powietrza napierał na rozpostarte płótno pod kabiną, powodując uruchomienie chwytaczy i zatrzymanie się kabiny. W latach trzydziestych został przyjęty układ z kołem ciernym i ogranicznikiem prędkości – rozwiązanie, które z drobnymi modyfikacjami stosuje się do dziś. Wielokrotnie zadziwia nas pomysłowość konstruktorów z tamtych lat. Większość współczesnych dźwigów działa dokładnie na tej samej zasadzie jak te z początku XX stulecia. Główne różnice związane są ze sterowaniem – mikroprocesory wyparły klasyczne przekaźniki i aparaty kopiujące. Jednak podstawowe elektryczne układy bezpieczeństwa kontrolujące pracę dźwigu do dziś konstruowane są w identyczny sposób.

Największy w Polsce zbiór starych dźwigów osobowych znajduje się w Krakowie. Jest tam ponad sto wind zainstalowanych przed 1945 rokiem, a nadal czynnych jest ponad 70. Niektóre z nich to unikatowe zabytki techniki i prawdziwe dzieła sztuki.

Wykończenie, czyli obudowa kabiny, to przeważnie projekty jednostkowe, nawiązujące dekoracją do bramy wejściowej, balustrad, okien czy drzwi prowadzących do mieszkań w poszczególnych kamienicach. Zwraca uwagę troska o najdrobniejsze detale – drewniane wykończenia, stylizowane elementy mosiężne, kryształowe lustra, ławeczki dla pasażerów. Wszystko miało być funkcjonalne, a zarazem eleganckie i estetyczne.

Przed drugą wojną światową w Polsce montowano również dźwigi produkowane przez polskie firmy, takie jak: Warszawska Fabryka Dźwigów SA Romana Groniowskiego, mieszcząca się przy Emilii Plater 10, BRACIA JENIKE Fabryka Dźwigów SA Warszawa, w Alejach Jerozolimskich 20 (zakład produkcyjny znajdował się przy ul. Podskarbińskiej 34), czy „Moc" SA Fabryka Maszyn i Kotlarni, także firma warszawska przy ul. Wolskiej 121-123.

Dźwigi jeździły z prędkością do 0,63 m/s w szybach wykonanych z siatki zamocowanej do samonośnej konstrukcji. Były bardzo ciche, ponieważ kabina poruszała się po drewnianych, dębowych prowadnicach, które uniemożliwiały przenoszenie do mieszkań drgań związanych z pracą urządzenia. Miały samozakleszczające się chwytacze klinowe o natychmiastowym działaniu. Bardzo nowatorska była konstrukcja ogranicznika prędkości stosowanego w tych dźwigach. Podobne rozwiązania techniczne wykorzystuje się do dzisiaj. Stosowano również już wtedy ruchomą podłogę, która wykrywała obecność pasażera w kabinie.

Kabiny produkowane przez firmę „Moc" SA można uznać za poprzedniczki współczesnych dźwigów panoramicznych. Posiadały siedem okien, przez które można było obserwować klatkę schodową, a nawet widoki za umieszczonymi w niej oknami. Dźwigi te można było wezwać tylko na parter i pojechać na wybrane piętro. Na poszczególnych piętrach nie było przycisków wezwań. Na dół schodziło się po schodach.

Pożogę wojenną przetrwało w Warszawie niewiele z takich dźwigów. Dwa z nich znajdują się w jednej z kamienic przy ul. Słupeckiej. Oba działały do Powstania Warszawskiego i od tamtego czasu nie były eksploatowane, co pozwoliło na zachowanie większości oryginalnych elementów dźwigowych: wciągarka, ogranicznik prędkości, luzownik, chwytacze, rama kabinowa, zamki drzwi szybowych, szyb, siatka oraz drewniane prowadnice. Po ponad 60 latach przestoju odrestaurowane z pietyzmem dźwigi znów służą mieszkańcom.

Windy firmy Groniowskiego instalowano w wielu prestiżowych obiektach warszawskich, jak np. w budynku Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Prudential". Te, niestety, już nie istnieją, ale zachowały się w stanie sprzed wojny przy ul. Bacciarelliego, w al. 3 Maja oraz w al. Przyjaciół i jeżdżą do dzisiaj.

W al. 3 Maja zachowały się także windy produkcji austriackiej firmy Stigler. Jedenaście z nich do dziś jeździ w murowanych szybach, po dębowych prowadnicach. Eleganckie kabiny wyłożone fornirem, przeszklone kryształowym szkłem, odrestaurowane i dopuszczone do użytku przez UDT, posłużą jeszcze długo.

Działają także do dnia dzisiejszego windy Fabryki Dźwigów Braci Jenike SA z Warszawy – przy ul. Nowogrodzkiej w Warszawie i w Gdańsku przy ul. Polskiej.

Konserwatorzy wind podkreślają, że przedwojenne urządzenia odznaczają się znacznie większą trwałością. Wynika to nie tylko z zastosowania solidniejszych konstrukcji, ale też ze znacznie większej troski ich użytkowników.

Windy te zawsze były wyjątkowo ciche. Drewniane prowadnice i skórzane wkładki w stalowych prowadnikach gwarantowały, że kabina wędrowała pomiędzy piętrami niemal bezszelestnie.

Stare dźwigi dodają uroku budynkom, w których są zainstalowane. W Krakowie jest jeszcze sporo nieczynnych starych dźwigów. Od wielu lat są systematycznie usuwane i prawie zawsze trafiają po prostu na złom. UDT stara się temu przeciwdziałać, ratując stare urządzenia. Oddział Krakowski UDT tworzy nawet w swojej siedzibie muzeum.

W 2010 r. została podpisana umowa o długofalowej współpracy pomiędzy Urzędem Dozoru Technicznego a Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, gdzie jest najwięcej tych zabytkowych urządzeń. Celem umowy jest wspólne działanie na rzecz zachowania, dokumentowania i opracowywania opisów historycznych dźwigów na terenie Polski, a także pomoc w zakresie aranżacji muzealnej i utrzymaniu ekspozycji zabytkowych dźwigów znajdujących się na terenie Oddziału UDT w Krakowie przy ul. Rydla 50.

Eksperci z UDT czynią wiele starań o zachowanie tych pięknych urządzeń i przywrócenie im sprawności użytkowej. Oceniają stan techniczny każdego z tych zabytków, sugerując renowację oraz dostosowanie do współczesnych wymogów bezpieczeństwa, choć windy te były i nadal są bezpieczne i praktycznie nie odnotowuje się w nich wypadków.

Dodatkowo koszty ponoszone przez spółdzielnie na remont starej windy są najczęściej o 40 procent niższe, niż przy wymianie na nowe urządzenie. Odrestaurowane i zmodernizowane zabytkowe dźwigi są chlubą mieszkańców i podnoszą prestiż budynku.

Kraków, Plac Dominikański 2

Kraków, ul. Sereno Fenna 8

Kraków, ul. Kościuszki 73

Kraków, ul. Prusa

Kraków, ul. Straszewskiego

Kraków, ul. św. Marka 33

Krynica, Sanatorium "Patria"

Szklarska Poręba, ul. Szpitalna 1

Warszawa, ul. Słupecka 4